Kanada Parlamentosundan, Çin’in Doğu Türkistan’da yaptıklarının soykırım niteliği taşıdığına dair açıklamanın tam metin çevirisi.
(Çeviren: Doğu Türkistan İnsan Hakları İzleme Derneği )
ÇİN’DEKİ UYGURLAR VE DİĞER TÜRK MÜSLÜMANLARIN İNSAN HAKLARI DURUMUNA İLİŞKİN ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI ALT KOMİTESİNİN AÇIKLAMASI Ottawa, 21 Ekim 2020 –2018 de, Çin’in Xinjiang (Doğu Türkistan) Uygur Özerk Bölgesi’ndeki (Doğu Türkistan / Xinjiang) Uygurların ve diğer Türk Müslümanların insan hakları durumuyla ilgili çalışmasının ardından yapılan bir basın açıklamasında, Dış İlişkiler ve Uluslararası Kalkınma Daimi Komitesi’nin Uluslararası İnsan Hakları Alt Komitesi şu konuda uyardı:Uluslararası toplum, Çin Hükümeti tarafından Xinjiang bölgesindeki insan hakları ihlallerini kınamazsa, bir emsal oluşturalacak ve bu yöntemler diğer rejimler tarafından benimsenecektir. Kayıtsızlık, Xinjiang’a erişim eksikliğinden; özgür basının olmamasından; ve yurtdışında yaşayan Uygurların susturulması ve taciz edilmesi yoluyla kaynaklanıyor.Alt Komite tarafından 2018’de sunulan beş toplantı sırasında yedi tanığın önemli ifadelerine dayanarak, Uygurların içinde bulunduğu kötü durumdaki son gelişmeleri ele almak için Alt Komite, 20-21 Temmuz 2020 tarihleri arasında acil toplantılar düzenledi. İki gün 12 saat boyunca, Alt Komite akademisyenlerin, sivil toplumun ve bölgedeki Çin hükümetinin zulmünden kurtulanların ifadelerini dinledi. Alt Komite, bu açıklamadaki kınamanın, gönülden desteklediği ve bir gün bu dünyada pek çok kişinin sahip olduğu barış, özgürlük ve güvenlikten yararlanacağını umduğu Çin halkına değil, Çin Komünist Partisi tarafından temsil edilen Çin hükümetine yönelik olduğunu açıkça belirtmek ister.Alt Komite duyduklarından derinden rahatsız oldu ve güçlü bir yanıt verilmesi gerektiğine ikna oldu. Alt Komite, Çin Hükümeti’nin, Xinjiang’da yaşayan Müslüman gruplara zulmetmek için kitlesel gözaltı, zorla çalıştırma, yaygın devlet gözetimi ve nüfus kontrolü dahil olmak üzere çeşitli stratejiler uyguladığını duydu. Tanıklar, Çin Hükümetinin eylemlerinin Uygur kültürünü ve dinini ortadan kaldırmak için açık bir girişim olduğu konusunda netti. Bazı tanıklar, Çin Hükümeti’nin eylemlerinin, 1948 Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına İlişkin Sözleşme’nin (Soykırım Sözleşmesi) II. Maddesinde belirtilen soykırım tanımına uyduğunu belirtti.Alt Komite, Xinjiang’da Uygurlara ve diğer Türk Müslümanlara Çin Hükümeti tarafından zulüm edilmesini tartışmasız bir şekilde kınamaktadır. Alt Komite, hem 2018 hem 2020 Alt Komite oturumlarında ortaya konan kanıtlara dayanarak, Çin Komünist Partisi eylemlerinin Soykırım Sözleşmesinde belirtildiği gibi soykırım oluşturduğuna ikna oldu.A. KİTLE GÖZALTI VE İNSANLIK DIŞI MUAMELEUluslararası eleştirilere rağmen, Çin Hükümeti, tanıkların toplama kampları olarak adlandırdıkları yerlerde Uygurları ve diğer Türk Müslümanları kitlesel olarak tutuklamaya devam etti. Hatta tanıklar, son yıllarda çabalarının yoğunlaştığını ifade etti. Erkekler, kadınlar ve 13 yaşından küçük çocuklar dahil olmak üzere yaklaşık 2 milyon Uygur ve diğer Türk Müslüman gözaltına alındı. Tanıklar, bunun Holokost’tan bu yana bir azınlık topluluğunun en büyük toplu tutukluluğu olduğunu belirtti.Toplama kamplarından kurtulanlar acınacak durumları anlattı. Alt Komite, tutukluların psikolojik, fiziksel ve cinsel tacize uğradığını duydu. Uygur dilini konuşmaları veya dinlerini uygulamaları yasaktır. Onları asimile etmek ve aşılamak için, Mandarin Çincesi, Çin kültürü ve geleneklerini öğrenmeye ve Çin Komünist Partisi ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’e övgüde bulunmaya zorluyorlar. Tanıklar, kuralları çiğnedikleri için cezaların hızlı ve şiddetli olabileceğini, hem kadınların ve kızların düzenli olarak cinsel istismara ve diğer cinsiyet temelli şiddete maruz kaldıklarını belirtti.Alt Komite, kamplarda gözaltına alınan Uygurların ve diğer Türk Müslümanların suçla itham edilmediğini öğrendi. Hiç yasal kovuşturma olmadığı için, ceza almıyorlar ve, dolayısıyla nasıl ve ne zaman salıverilecekleri belli değil. Tanıklar, sadece en ufak bir salıverilme şansı olan bu süresiz tutukluluğun, tutuklular arasında normal hayata dönme ümidini yitirdiğini açıkladı. Dış dünyadan tamamen kopukluklarının ve aileleriyle iletişimin engellenmesinin çaresizliklerini artırdığını açıkladılar.Toplama kampından sağ kurtulan bir kişi, Çin Hükümeti’nin, organlarının daha sonra alınmak üzere uygunluğunu belirlemek için rızaları olmadan gözaltındaki kişilerden DNA bilgileri topladığı yönündeki rahatsız edici düşünceyi de dile getirdi. Başka bir tanığın da açıkladığı gibi, Çin Hükümeti, kazançlı bir uluslararası organ nakli programını desteklemek için esas olarak Falun Gong mahkumlarından insan organlarını toplayarak yıllardır organ kaçakçılığı uygulamasında yer aldı. Bir tanık, Parlamentoyu insan organı kaçakçılığına karşı yeni suçlar getiren S-204 yasa tasarısını kabul etmeye çağırdı. Tanık, her iki Meclisin de oybirliğiyle desteğini almasına rağmen, tasarının önceki versiyonunun son Parlamento sonunda başarısız olduğunu kaydetti.Kanada hükümeti, Çin hükümetinin Uygurları ve diğer Türk Müslümanları yasadışı ve haksız bir şekilde alıkoymak için toplama kamplarını kullanmasını kınamak için uluslararası müttefikleri ve çok taraflı örgütleriyle birlikte çalışmalıdır.Ayrıca, Alt Komite, 2006 yılından beri Çin Hükümeti tarafından gözaltına alınan Uygur asıllı Kanada vatandaşı Hüseyin Celil ve devam eden keyfi ve yasadışı tutukluluğuyla ilgili ifadeleri de dinledi. Kanada Hükümeti, Bay Celil’in serbest bırakılmasını ve geri gönderilmesini sağlamak için, özel olarak görevlendirilmiş özel bir elçinin oluşturulması dahil, ancak bununla sınırlı olmamak üzere, emrindeki tüm araçları kullanmalıdır.B. ZORLA ÇALIŞTIRMATanıklar, 2018’den itibaren toplama kamplarından tutukluların, “yoksulluğu azaltma” girişiminin bir parçası olarak hem Sincan’da hem de Çin’in diğer bölgelerinde farklı türlerde zorla çalıştırılmaya başladığını belirtti. Bu zorla çalıştırmanın birçok büyük uluslararası şirketin tedarik zincirlerine birleşmiş olduğu ve Kanada’da ve diğer batı ülkelerinde satılan birçok ürünün üretimine katkıda bulunduğu konusunda uyardılar. ABD yakında şirketlere, tedarik zincirlerinin potansiyel olarak Uygurlar ve diğer Türki Müslümanların zorla çalıştırılmasıyla üretilen malları içerdiği konusunda uyaran bir bildirim yayınladı. Kanada Hükümeti, tedarik zincirleri potansiyel olarak Uygurlar ve diğer Türki Müslümanlar tarafından zorunlu olarak çalıştırılan Kanada şirketlerine, Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti’nin bu nedenle yayınladığına benzer bir bildirimde bulunmalıdır. Kanada hükümetinin, potansiyel olarak sorunlu tüketim malları kaynaklarını araştırması ve özellikle Kanada şirketleri söz konusu olduğunda, zorla çalıştırma kullanımına karşı sağlam bir tavır alması da önemlidir.Bazı tanıklar, tedarik zincirleri Xinjiang’da ve Çin’in diğer bölgelerinden zorla veya köle işçi kullanarak geçen şirketlerin ürünleri üzerinde “tersine bir tavır” (reverse-onus) kabul etmenin önemi konusunda hemfikirdi ve bu tür ürünlerin zorla çalıştırılarak üretilmediğini önceden belirlemelerini istedi. Zorla çalıştırma ile yapılan ürünlerin Kanada pazarına girmemesini sağlamak için yeterli ithalat kontrol mekanizmaları gereklidir. Kanada Hükümeti, zorla çalıştırma ile yapılan ürünlerin Kanada pazarına girmesini önlemek için ithalat kontrol mekanizmalarını geliştirmelidir.Kanada Hükümeti ayrıca, zorla çalıştırmanın kullanımından yararlanan kurum ve kişilere de yaptırımlar uygulamalıdır. Dahası, hükümetin ve kurumsal yolsuzluğun dünya çapında devam eden zorla çalıştırma uygulaması üzerindeki etkisini kabul ederken, Kanada Hükümeti her türlü yolsuzluğu kınamalı ve bununla mücadele için kararlı adımlar atmalıdır.Kanada Hükümeti, Sorumlu Kuruluş işleri Kanada Ombudsmanı’nı İnsan hakları ihlali iddialarını soruşturma bağımsızlığı ve gücü ile güçlendirmeli; ve işletmeleri, tüm küresel operasyonlarında ve tedarik zincirlerinde en son uluslararası insan hakları standartlarına uymaya ve operasyonlarından veya faaliyetlerinden kaynaklanan zararlardan sorumlu tutulmalarını zorunlu kılan kapsamlı bir insan hakları durum tespiti yasası çıkarmalıdır.Kanada Hükümeti, zorla çalıştırma uygulanarak üretilen ürünleri satın almadığından emin olmak için tedarik uygulamalarını gözden geçirmelidir. Ayrıca, şeffaflığı ve parlamentoya rapor verme gibi gözetim mekanizmalarını güçlendirmek için federal kamu alımları uygulamaları ile ilgili mevzuat oluşturmalıdır; özellikle ürün kökenleri, imalatı ve üretimi ile ilgili olduğu için.C. YAYGIN DEVLET GÖZETİMİTanıklar Alt Komiteye bölgenin esasen bir polis devleti haline geldiğini söyledi. Gözetim, Çin Hükümeti’nin Xinjiang’da Uygurlara ve diğer Türk Müslümanlara zulmetme çabalarının her yönüne yayılıyor. Alt Komite, Sincan’ın her köşesinin gözetim altında olduğunu duydu. Tanıkların açıklamasına göre, cep telefonu faaliyeti yoğun bir şekilde izlenir; ve kapalı devre televizyonlar, yapay zeka, yüz tanıma ve biyometrik veriler gibi güvenlik teknolojileri her hareketi ve iletişimi takip etmek için kullanılır.Alt Komite, bu önlemlerin Uygur kültürel ve dini uygulamaları üzerinde yoğun bir caydırıcı etkisi olduğu konusunda bilgilendirildi. Uygur sanat ve kültür etkinliklerine, özellikle kamusal alanlarda gerçekleşenlere katılmak artık güvenli değil. Bazı tanıklar, bunun Çin Hükümeti’nin Uygur kültürel ve dini kimliğini Sincan’dan silmeye yönelik kasıtlı bir girişim olduğunu savundu.Bu teknolojilerin çoğu Çin’de geliştirilip üretilirken, bazı tanıklar Kanada’lıların veya Kanada’lı şirketlerin bu teknoloji şirketlerine yatırım yapma ve bunlardan kazanç sağlama riski olduğunu öne sürdü. Kanada Hükümeti, Kanadalı bireylerin, şirketlerin ve kamu kurumlarının Çin’deki temel insan haklarının kötüye kullanılmasını desteklemek veya kolaylaştırmakla ilgilenen teknoloji şirketlerine yatırım yapmamasını sağlamak için gerekli adımları atmalı ve bir inceleme yapmalıdır.Tanıklar, Çin Hükümeti’nin yurtdışında yaşayan kritiklerinin faaliyetlerini izlemek için bölge dışı gözetleme teknolojilerini de kullandığı konusunda uyardı. Vokal Uygur aktivistleri, onların içinde Kanada’da yaşayanlar bile, Çin Hükümeti tarafından taciz edildi ve sindirildi. Bazı durumlarda, Çin Hükümeti, halen Sincan’da yaşayan aile üyelerinin hayatlarını tehdit edecek kadar ileri gitti. Kanada Hükümeti’nin bu ülkede yaşayan Uygurları koruması son derece önemlidir. Alt Komite, Kanada Hükümeti’nin Kanada’da yaşayan Uygurları ve diğer Türki Müslümanları ve onların adına savunan kişi ve grupları korumak için proaktif önlemler alması ve ifade özgürlüğünü bastırma girişimlerine kararlı bir şekilde yanıt vermesi gerektiğini kabul eder.Bu uğurda, Alt Komite, Uygurların kendilerinin ve ailelerinin yaşadıkları dehşet hakkında halka açık bir şekilde konuştuklarında karşılaştıkları muazzam risk ve fedakarlığı da not ediyor. Kaçacak kadar şanslı olanların çoğu vatansızdır ve kalıcı bir sığınak sağlayamacak bir haldedir. Kanada Hükümeti, başta insan hakları savunucuları olmak üzere Sincan ve diğer yerlerdeki zulümden kaçan Uygurların ve diğer Türki Müslümanların mülteci başvurularını hızlandırmak için mevcut mülteci programlarını kullanmalı ve istisnai bir mülteci akışı yaratmalıdır.D. NÜFUS KONTROLÜAlt Komite, Çin Hükümeti’nin Xinjiang’daki Uygur nüfusunun doğum oranını düşürmek için kadınlara ve kızlara karşı insanlık dışı önlemler aldığını duydu. Bu önlemler şunları içerir:• yalnızca ameliyatla çıkarılabilen rahim içi kontraseptif araçların (RİA) dayatılmış kullanımı. Hükümet belgelerine göre, Çin nüfusunun% 2’sinden daha azını Xinjiang’da temsil etmesine rağmen, Çin’deki tüm yeni RİA yerleştirmelerinin yaklaşık% 80’i Xinjiang’da gerçekleşti;• kısırlaştırma ve kürtajın zorla yaptırılması; ve• Kadın tutukluların adet dönemlerini kaybetmelerine neden olan bilinmeyen bir maddenin enjekte edilmesi.Bazı tanıklar, bu istilacı doğum kontrol yöntemlerinin Çin Hükümeti’nin Xinjiang’daki Uygur nüfusunu azaltma niyetini gösterdiğini belirtti. Belgelere göre, 2019’da Xinjiang’daki yetkililer, Uygurların çoğunlukta olduğu güney illerindeki çocuk doğurma yaşındaki kadınların% 80’inden fazlasını uzun vadeli etkili doğum kontrol önlemlerine (örneğin kısırlaştırma veya bir RİA yerleştirme) tabi tutmayı umduklarını gösteriyor.Alt Komite, bu insanlık dışı nüfus kontrol önlemlerinin kullanımından ve görünürdeki verimliliğinden çok rahatsız. Alt Komiteye, 2015 ve 2018 yılları arasında, Xinjiang’da ağırlıklı olarak Uygur bölgelerinde nüfus artışının% 84 düştüğü, ve bunun önümüzdeki yıllarda hızlanması beklenen bir eğilim olduğu söylendi. Tanıklar, bu eylemlerin Çin Hükümeti’nin xinjiang’daki Uygurlara ve diğer Türk Müslümanlara zulmetme ve muhtemelen onları ortadan kaldırma çabasının bir parçası olarak anlaşılması gerektiğini açıkladı. Bu nedenle, bazı tanıklar, Soykırım Sözleşmesinin II (d) Maddesinin aksine, bu nüfus kontrol yöntemlerinin “Ulusal, etnik, ırksal veya dini bir grubu tamamen veya kısmen yok etme niyetiyle”; “bir grup içinde doğumları önlemeye yönelik tedbirler empoze etmek” anlamına geldiğini belirtti.E. BASKI ALTINDA KONTROLAlt Komite, Çin Hükümeti’nin Xinjiang’daki Uygurlara ve diğer Türk Müslümanlara yönelik baskıcı önlemlerinin bölgeyi kontrol etmek için daha geniş bir stratejinin parçası olduğu konusunda bilgilendirildi. Xinjiang, önemli petrol yataklarına sahip kaynak açısından zengin bir bölgedir. Ayrıca, Xinjiang bölgesi, Çin Hükümeti’nin Kuşak ve Yol Girişimi ve yayılmacılığa yönelik arayışı için stratejik olarak önemli gördüğü birkaç Orta Asya ülkesiyle de sınır komşudur. Bazı Uygurlar Çin’den daha fazla özerklik veya bağımsızlık istediği için, Çin Hükümeti onları ekonomik kalkınması ve refahı için bir tehdit olarak görüyor. Alt Komiteye, çözümünün bölgedeki Uygurlar ve diğer Türk Müslümanların ortadan kaldırılması olduğu bilgisi verildi.Bu amaçla, Alt Komite huzuruna çıkan uzman tanıkların çoğu, Çin Hükümeti tarafından işlenen zulümlerin insanlığa karşı suçların yanı sıra soykırım anlamına geldiği konusunda kararlıydı. Bu kanıtı göz önünde bulundurarak Alt Komite, Kanada Hükümeti’nin yalnızca soykırım suçunu cezalandırmakla değil, aynı zamanda bunun gerçekleşmesini önlemekle de sorumlu olduğuna dikkat çekiyor. Alt Komite, özellikle Saygıdeğer Irwin Cotler’in ifadesine katılır:”Uygurlarla ilgili olarak burada sahip olduğumuz şey, bu tür savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve benim ve diğerlerinin de bahsettiği gibi, soykırımı oluşturan eylemlerin klasik bir vaka incelemesidir. Bu, doktrini koruma sorumluluğu altında, komiteniz nezdinde şimdiye kadar tavsiye edilen ve bazılarını benim ifademde tavsiye ettiğim çareleri başlatma, üstlenme ve uygulama sorumluluğu altında katılımımızı garanti ediyor, bu doktrini koruma sorumluluğunun bir parçası. “Kanada Hükümeti’nin yapması gereken önemli tedbirler:• Çin Hükümeti’nin Xinjiang’daki Uygurlar ve diğer Türk Müslümanlara yönelik eylemlerini kınamak;• uluslararası gözlemcilerin Xinjiang’a sınırsız erişim sağlamasına yardımcı olmak için müttefikler ve çok taraflı kuruluşlarla birlikte çalışmak;• Xinjiang’da Uygurlara karşı işlenen eylemlerin soykırım oluşturduğunu ve Uygurlara karşı işlenen eylemlerin soykırım oluşturduğunu kabul etmek için uluslararası kuruluşların yasal çerçeveleri içinde çalıştığını kabul etmek; ve• Uygurlara ve diğer Türk Müslümanlara yönelik ağır insan hakları ihlallerinin işlenmesinden sorumlu tüm Çin Hükümeti yetkililerine Yolsuz Yabancı Yetkililerin Mağdurları İçin Adalet Yasası uyarınca yaptırımlar uygulamak.S O N U ÇKanada, uluslararası topluluğun soykırım, savaş suçları, etnik temizlik ve insanlığa karşı suçlara yönelik kitlesel zulüm suçlarını önlemeyi amaçlayan Koruma Sorumluluğu’nu oluşturmasına yardımcı olduğu uluslararası norm kapsamında Uygurları ve diğer Türk Müslümanları koruma sorumluluğuna sahiptir. Alt Komite, korumanın birçok şekilde gelebileceği hakkında hatırlatıldı. Bu, yaptırımların kullanımını da içerir.Alt Komite, tanıklar tarafından dile getirilen endişeleri paylaşır ve Kanada Hükümeti’nin derhal harekete geçmesi ve yurtiçi ve yurtdışında benimsediği değerlere uyması gerektiğini kabul eder. Kanada, Çin’in Uygurlara ve diğer Türk Müslümanlara yönelik saldırganlığını gidermek için hemen harekete geçmelidir. Nobel Barış ödüllü Elie Wiesel’in belirttiği gibi: “Kötülük karşısında sessizlik, kötülüğün kendisiyle suç ortaklığı haline gelir.”Alt Komite, bu sıkıntılı zamanlarda önüne çıkan tüm tanıklara teşekkür etmek istiyor. Kendileri ve aileleri için büyük bir risk altında Alt Komite huzuruna çıkan cesur tanıklara özellikle minnettardır. Alt Komite, Kanada Hükümeti için öneriler içeren bir raporu mümkün olan en erken fırsatta sunacaktır.
Daha fazla bilgi için lütfen iletişime geçin:Erica Pereira, Dış İlişkiler ve Uluslararası Kalkınma Daimi Komitesi Uluslararası İnsan Hakları Alt Komitesi Katibi
Tel: 613-992-9672
E-mail: SDIR@parl.gc.ca